بطور کلّی گناه دل را سیاه می کند و لذت مناجات و عبادت را از ذائقه روح انسان دور می کند چرا که معرفت حق تعالی با دل تاریک ممکن نیست. گناه، آثار و پیامدهای خاصی هم در دنیا و هم در آخرت به همراه دارد و این غیر عذاب های دنیوی و اخروی هر گناه است. در قرآن و روایات اسلامی به بعضی از این امور اشاره شده است، به طور مثال دروغگو در قرآن ملعون خوانده شده است.
عمل هر کسی معلول اوست و معلول همواره با علّت خود است؛ لذا در آخرت هر کسی عمل خود را به دوش می کشد. «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ ــ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا یَرَهُ:[1] پس هر کس، هم وزن ذرّهاى کار خیر انجام دهد خود آن عمل خیر را مىبیند. ــ و هر کس، هم وزن ذرّهاى کار بد کرده، خود آن عمل بد را مىبیند.»
گناهکار مثل کسی است که سوزنی را در چشم خود فرو می کند، نتیجه تکوینی و معلول طبیعی این کار، کور شدن است. بسیاری از گناهان حقیقتاً کور کننده چشم حقیقت بین انسان هستند؛ لذا نمی گذارند شخص در دنیا حقایق و خوبی ها را ببیند؛ کما اینکه در آخرت نیز نمی گذارد شخص باطن این حقایق و خوبی ها را که نعمت های بهشتی است مشاهده نماید. «وَ مَنْ کانَ فی هذِهِ أَعْمى فَهُوَ فِی الْآخِرَةِ أَعْمى وَ أَضَلُّ سَبیلا:[2] و کسى که در این جهان (از دیدن چهره حق) نابینا بوده است، در آخرت نیز نابینا و گمراه تر است.»
آیات قرآن مجید درباره عذاب ابدى به چندین گروه اشاره کرده است:
1- کفر: «آن کسانى که کافر شدند و به عقیده کفر مردند، البته بر آن گروه است لعنت خدا و ملائکه و تمام مردمان»[3].
2- ستمگرى: «آنان را که کافر و ستمگر شدند هیچ گاه خدا نخواهد آمرزید و به راهى هدایت ننماید و گرچه راه جهنم که تا ابد در آن خواهند زیست و این براى خدا آسان است»[4].
3- نفاق: «خدا مرد و زن از منافقان و کافران را وعده آتش دوزخ و خلود در آن داده. همان دوزخ برای آنها کافى است و خدا آنها را لعن کرده و به عذاب ابد مىافکند»[5].
4- تکبر: «پس، از هر در به دوزخ داخل شوید که در آنجا همیشه معذب خواهید بود و جایگاه متکبران که دوزخ است بسیار بد منزلگاهى است»[6].
5- تکذیب آیات خدا: «و آنان که آیات ما را تکذیب کردند، آنها اهل آتش دوزخ و در آن مخلّدند و آن جا بسیار بد منزلگاهى است»[7].
6- قتل عمد: «هرکس م?منى را به عمد بکشد، مجازات او آتش جهنم است که در آن جاوید معذب خواهد بود. خدا بر او خشم و لعن کند و عذابى بسیار شدید مهیا سازد»[8].
پس هر کس، هم وزن ذرّهاى کار خیر انجام دهد خود آن عمل خیر را مىبیند. ــ و هر کس، هم وزن ذرّهاى کار بد کرده خود آن عمل بد را مىبیند
7- تجاوز از حدود الهى: «هر که نافرمانى از خدا و رسول کند و تجاوز از حدود الهى نماید، او را به آتشى در افکند که همیشه در آن معذب است و همواره در عذاب ذلت و خوارى خواهد بود»[9].
8- دشمنى با خدا و رسول: «آیا نمىدانند که هر کس با خدا و رسولش به دشمنى برخیزد، آتش دوزخ کیفر دائمى او است و این به حقیقت ذلّت و خوارى بزرگ است»[10].
9- احاطه بد کردارى: «آرى، هر کس اعمالى زشت اندوخت و کردار بد به او احاطه نمود، چنین کس اهل دوزخ است و در آن آتش، به عذاب جاوید گرفتار خواهد بود»[11].
10- رباخوارى: «خداوند تجارت را حلال کرده و ربا را حرام. هر کس پس از آن که پند و اندرز کتاب خدا بدو رسید از این عمل (ربا خوردن) دست کشد، خدا از گذشته او در گذرد و عاقبت کار او با خداى مهربان باشد و کسانى که از این کار دست نکشند، آنان اهل جهنماند و در آن جاوید معذب خواهند بود»[12].
11- دوستى و همکارى با دشمنان اسلام: «با آن که اهل کتاب مدعى ایمانند، باز بسیارى از آنها را خواهى دید که با کافران (بتپرست و منکران) دوستى مىکنند و ذخیرهاى که براى خود پیش مىفرستند و آن غضب خدا است، بسیار بد ذخیرهاى است و براى آنها در دوزخ عذاب جاوید خواهد بود»[13].
12- شرک: «مشرکان را نرسد که مساجد خدا را تعمیر کنند در صورتى که به کفر خود شهادت مىدهند، خدا اعمالشان را نابود خواهد گردانید و در آتش دوزخ آنها جاوید و معذب خواهند بود»[14].
13- گناه پیشگى: «کسانى که مرتکب اعمال بد شدند، به قدر همان اعمال مجازات شوند و به خوارى و رسوایى در افتند و ایمنى از عذاب خدا نیابند، گویى روى سیاه آنها قطعهاى از شب ظلمانى است. آنان اهل آتش دوزخ و در آن همیشه معذباند»[15].