وقتی عدد‌ها این طور به صراحت سخن می‌گویند، عجیب هم نیست که به اطراف خود نگاهی بیندازیم و افراد زیادی را درگیر این بیماری ببینیم. بنابراین کسب اطلاعاتی در این باره ضروری به نظر می‌رسد؛ اینکه بدانیم شایع‌ترین سرطان‌ها در میان ایرانیان کدامند یا به عبارتی هر یک از ما بیشتر در معرض ابتلا به کدام نوع از سرطان‌ها قرار داریم؟
دانستن در این باره – و همچنین کسب اطلاعاتی درباره? چرایی بروز بیشتر این نوع از سرطان‌ها در کشورمان - به ما کمک می‌کنند تا هر چه را که می‌تواند منجر به ایجاد آن‌ها شود (تا جایی که در اختیار ما باشد)، از زندگی خود حذف کنیم و با تلاش در جهت کاهش این عوامل در میان اطرافیان و هموطنان خود، از یک زندگی سالم و طولانی بهره‌مند شویم. این موضوعی است که قصد داریم در این گزارش، به آن بپردازیم.

با نگاهی به منابع اطلاعاتی مختلف، در می‌یابیم که شیوع انواع خاصی از سرطان‌ها در کشور ما، بیشتر از موارد دیگر است. سرطان معده، سرطان پوست، سرطان سینه و سرطان مری از آن جمله‌اند و بیشترین شیوع را در کشورمان دارند. در این میان، سرطان معده با شیوع زیاد در مناطق مختلف کشورمان، رتبه? نخست را به خود اختصاص داده است. اما اگر بخواهیم این آمار را براساس جنسیت بررسی کنیم، شایع‌ترین سرطان در میان مردان، سرطان معده و در میان زنان، سرطان سینه است.
اگر بخواهیم چرایی بروز این سرطان‌ها – نسبت به سایر انواع آن - را مورد بررسی قرار دهیم، باید به عوامل ژنتیکی و عوامل محیطی – که زمینه ساز انواع سرطان‌ها هستند – توجه کنیم. در بروز بعضی سرطان‌ها، عوامل ژنتیکی نقش دارند. اما درصد بیشتری از سرطان‌ها تحت تاثیر عوامل محیطی به وجود می‌آیند.

سرطان معده – به عنوان شایع‌ترین و کشنده‌ترین سرطان در کشورمان – بیماری‌ای است که در آن افزایش سلول‌های سرطانی در معده، باعث ایجاد زخم در این ناحیه می‌شود. درباره? دلایل ایجاد این بیماری، می‌توان اظهار داشت که هرچند هنوز علت واقعی ایجاد آن برای پزشکان ناشناخته مانده، اما آن‌ها نقش عوامل ژنتیکی و وراثتی را در بروز این بیماری، در کل منتفی دانسته‌اند. بیشتر احتمال دارد که این بیماری بر اثر عوامل محیطی ایجاد شود. در کشور ما بیشترین ابتلا به این بیماری، در استان‌های شمالی و شمال غربی کشور گزارش شده که آن را با نوع خاک کشاورزی و آب مصرفی این مناطق مرتبط می‌دانند. هرچند این مسئله هنوز به طور کامل به اثبات نرسیده، اما پزشکان، رژیم غذایی افراد و نوع تغذیه? آن‌ها را بر احتمال ابتلا به سرطان معده موثر می‌دانند. آن‌ها در این باره هشدار می‌دهند که بهتر است افراد از مصرف غذاهای دودی و نمک اندود و همچنین گوشت قرمز (به مقادیر زیاد) خودداری کرده، و مقادیر بالایی از ماهی، میوه‌ها و سبزیجات سالم را در برنامه? غذایی خود بگنجانند.

از دیگر سرطان‌های شایع در ایران، سرطان سینه است که میزان شیوع آن در کشورمان، در حدود چهار برابر میانگین جهانی بوده و همچنین سن ابتلا به آن، در حدود ده سال از این میانگین پایین‌تر است. در این مورد نیز، پزشکان هنوز دلیل قطعی بروز بیماری را نشناخته‌اند اما گفته می‌شود که نقش ژنتیک در ابتلای افراد به آن، تنها در حدود پنج درصد است. هر چند در کشور ما – به این دلیل که میزان شیوع این بیماری بسیار متفاوت با آمار جهانی است – این موضوع هنوز مبهم است و لازم است که درباره? نقش آن هم تحقیقات وسیعی صورت گیرد.

بنا بر اعلام پزشکان، مهم‌ترین عامل در ایجاد سرطان سینه، هورمون‌های جنسی‌اند، و افزایش هورمون استروژن در بدن، می‌تواند منجر به بروز این بیماری شود. همچنین هر چه سنین باروری یک زن طولانی‌تر شود، احتمال ابتلای او به این بیماری نیز بالا‌تر می‌رود. هر چند که عامل اصلی ایجاد سرطان سینه مشخص نیست، اما مواردی وجود دارند که به طور قطع می‌توانند خطر ابتلا به این بیماری را کاهش دهند؛ داشتن رژیم غذایی سالم، داشتن وزن متعادل، خودداری از کشیدن سیگار و قرار گرفتن در معرض دود آن، از آن جمله‌اند.

سرطان پوست نیز در بین سه سرطان نخست از نظر شیوع در کشورمان، قرار می‌گیرد. این بیماری به دلیل داشتن انواع مختلف، لازم است که از جهات مختلفی بررسی شود. هر چند که زمینه‌های ارثی نیز می‌توانند باعث ایجاد این بیماری شوند، اما پزشکان – به طور کلی – مهم‌ترین عامل شناخته شده در ایجاد آن را، تماس‌های مکرر پوست با اشعه? ماورای بنفش خورشید در طی سال‌های طولانی می‌دانند. به همین دلیل، این بیماری – اگر چه می‌تواند همه را در معرض خطر قرار دهد – اما به طور مشخص، در نقاط خاصی از کشورمان (همچون مناطق کویری و گرم و خشک) و همچنین در افراد خاصی (مثلا کسانی که هر روزه مدت زمانی طولانی را در زیر آفتاب کار می‌کنند، به خصوص اگر پوست روشنی دارند) بیشتر بروز پیدا می‌کند. بر همین اساس، راهکارهای جلوگیری از ایجاد آن هم، واضح‌تر است؛ افراد – به خصوص آن‌ها که به دلیل داشتن پوست روشن، بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری‌اند – باید از قرار گرفتن به طور مداوم و طولانی در معرض آفتاب، خودداری کرده و در هنگام تماس با آفتاب، از کرم‌های ضد آفتاب و پوشاننده‌هایی مانند دستکش و کلاه استفاده کنند.

البته اشاره به این نکته هم لازم است که در ایجاد سرطان پوست عوامل دیگری مانند تماس مکرر با اشعه? ایکس، تماس مکرر با برخی مواد شیمیایی مانند آرسنیک، قطران و... هم می‌توانند موثر باشند، اما تاثیرگذاری آن‌ها بسیار کمتر است و به ندرت رخ می‌دهد. سرطان مری، سرطان شایع دیگری است که اگر چه در همه جای کشورمان، آمار ابتلا به آن نسبتا بالاست اما در استان‌های شمالی کشور شیوع بیشتری دارد (که می‌شود در این باره، آنچه را که درباره? سرطان معده برشمردیم، در اینجا نیز تکرار کنیم). مانند بسیاری از سرطان‌های دیگر، برای این مورد هم هنوز، علت قطعی و دقیقی ذکر نشده است، اما بنا بر یافته‌ها، به نظر می‌رسد که مصرف الکل، سیگار و غذا و نوشیدنی‌های بسیار داغ، خطر ابتلا به این سرطان را افزایش می‌دهند.

سرطان‌های روده، ریه، مثانه، پروستات و کبد نیز، از انواع دیگر سرطان‌های شایع در کشورمان هستند که از نظر میزان شیوع، در رتبه‌های بعدی قرار می‌گیرند. با یک بررسی اجمالی و یافتن اطلاعاتی کلی درباره? این بیماری‌ها، به خوبی در می‌یابیم که مانند چند نوع سرطان نخست – که در موردشان نوشتیم- عوامل محیطی، بیشترین نقش را در بروز هر یک از این سرطان‌ها دارند و این، خبر خوبی است. چرا که با بیشتر بودن سهم عوامل محیطی، امکان پیشگیری از بروز این بیماری‌ها نیز بیشتر می‌شود؛ بنابراین در سطح فردی، خود افراد (با در پیش گرفتن یک زندگی سالم به همراه ورزش و تغذیه? سالم) و در سطح اجتماع، مسئولان (با اجرای هر چه بیشتر فعالیت‌های مربوط به کاهش آلودگی هوا، سالم سازی آب‌ها و محصولات کشاورزی و...) می‌توانند دست به دست هم داده و از روند نگران کننده? شیوع بیماری سرطان بکاهند.

دانستن درباره? شرایط موجود و آنچه که ما را در معرض تهدید قرار می‌دهد، امری ضروریست. اما مهم‌تر از آن، این است که بدانیم داشتن اطلاعات، نقطه? شروع است و پس از آن است که حرکت آغاز می‌شود. در این مورد نیز، دانستن درباره? بیماری‌هایی که بیش از همه ما را تهدید می‌کنند، می‌تواند ما را در جهتی حرکت دهد که با در پیش گرفتن یک برنامه? درست، به کاهش این بیماری‌ها کمک کنیم. پس چه خوب است که نسبت به این آمار و ارقام – که همچون زنگ خطری هر روز صدایشان بلند و بلند‌تر می‌شود – بی‌تفاوت نبوده و در جهت حفظ سلامتی خود، خانواده و همنوعانمان گام برداریم.
منبع: دوهفته نامه ندای ایلام